28- Öktebir tyenenménge hujum qilish weqesidin kéyin, dairilerning xitay ölkiliridiki uyghurlargha qaratqan cheklimilerni kücheytishi uyghur közetküchilerning diqqitini qozghidi.Chetellerdiki uyghur ziyaliyliridin élshat hesen ependi bu heqte toxtilip,«weqedin kéyin dairilerning uyghurlargha qaratqan bésim,tekshürüp teqip qilishni kücheytip, xitay ölkiliridiki uyghurlarni qoghlishi, emeliyette uchur alaqisi nispeten erkin bolghan xitay ölke, sheherliridiki uyghurlarni tazilash herikitining yene bir dolqoni ikenlikini ilgiri sürdi.

Radiomizgha kelgen uchur we inkaslardin melum bolushiche, 28 – Öktebir tyenenménge aptomobil bilen hujum qilish weqesidin kiyin, béyjing qatarliq xitay sheherliride tirikchilik qiliwatqan uyghurlar tekshürüsh obyéktigha aylanghan. Ularning kün almiqi téximu tesleshken. Merkizi milletler uniwérsitéti qatarliq herqaysi aliy mekteplerde we xitay ölkiliridiki «shinjang sinipliri»da oquwatqan uyghur oqughuchilargha qaritilghan teshwiqat – Terbiye we nazaret kücheytilgen.

Mushtirilirimiz yollighan inkaslarda bayan qilinishiche, 28 – Öktebir tyenenméndiki hujum qilish weqesidin kéyin, tonulghan uyghur ziyaliysi ilham toxti ependi ishlewatqan merkizi milletler uniwérsitétida, mektep dairiliri mekteptiki bezi oqutquchilarni uyghur oqughuchilarning heriket – Paaliyetlirini közitishke we oqughuchilargha siyasiy idiyiwi terbiye bérishke orunlashturghan. Oqughuchilar yollighan inkaslardin melum bolushiche, bezi oqutquchilar ilham toxti muellimning dersini anglawatqan oqughuchilarni izdep kélip, ulargha «ilham toxti muellimning dersini anglimasliq», «ilham toxtini izdimeslik»ke agahlandurghan.

Xitay sheherliridiki shinjang siniplirida oquwatqan uyghur oqughuchilargha qarita milletler ittipaqliqi terbyisi, atizm terbiyisi qatarliqlar kücheytilip, oqughuchilarni shenbe, yekshenbe künliride mektep sirtigha ruxsetsiz chiqmasliq, intérnét toridiki diniy esebiylik we bölgünchilik idiyisi teshwiq qilinghan xewer – Maqalilerni oqumasliq, jemiyettiki gumanliq kishiler bilen izdeshmeslik agahlandurulghan. Oqughuchilarni yene körüshken dostliri we uruq – Tughqanliri heqqide mektep teshkilige her waqit melum qilish telep qilinghan.

Roytérs agéntliqi, engiliye b b s agéntliqi, nyuyork waqti qatarliq köpligen xelqara metbuatlarning béyjing qatarliq xitay sheherliride turushluq muxbirliri ishligen xewerlerde, dairilerning béyjing qatarliq sheherlerde tirikchilik qiliwatqan uyghurlargha qarita teqip qilishni kücheytkenlikige tepsilatlar bayan qilinghan.

Mesilen, roytérs agéntliqining xewiride, shu xil qismetke yoluqqan naway memettursunning éytqanliridin neqil élip körsitishiche, 28 – Öktebirdiki hujumdin kéyin dairiler uning nawayxanisini taqiwetken. Kéyin u ijarige élip olturghan öyidinmu heydelgen. Uyghur biz torining xewer qilishiche, u yuqiriqidek ehwalgha yoluqqandin kéyin, saqchi orunlirigha bérip shikayet qilghan. Saqchilar uninggha «peqet uyghur bolghanliqi üchünla uning béyjingda turushigha yol yoqluqi» ni bildürüshken.

Amérikidiki uyghur ziyaliysi siyasi analizchi élshat hesen ependi,radiomizning ziyaritini qobul qilip, 28 – Öktebir tyenenmindiki hujum qilish weqesidin kéyin, béyjing qatarliq xitay sheher, ölkiliride, uyghurlar uchrawatqan tekshürüsh, teqip qilinish hetta tutqun qilinish qatarliq ehwallarning barghanche éghirliwatqanliqini, téximu nurghun uyghurning her xil bahanilerde öz yurtlirigha qayturulushi mumkinlikini, uyghurlargha qaratqan bu qétimqi tekshürüsh, teqip qilish herikitining sewebliri heqqidiki qarashlirinimu otturigha qoydi. U bu heqte toxtilip, dairiler xitay ölkiliride yashawatqan uyghurlarning xitay sheherliridiki uyghur rayonidin nispeten erkin bolghan intérnét qolayliqidin paydilinip,hökümet chekligen xewer – Uchurlarni körüp közi échilip kétishtin ensirigenliki üchün uyghurlargha qaritilghan teqip qilishni kücheytkenlikini ilgiri sürdi.